Un claro no bosque

O Goberno de Pedro Sánchez presentou o 22 de febreiro a súa proposta de Marco Estratéxico de Enerxía e Clima, xa sen tempo para a aprobar antes das próximas eleccións xerais. Inclúe o chamado Plan Nacional Integrado de Enerxía e Clima (PNIEC) 2021-2030, un documento programático que define os obxectivos de redución das emisións de gases de invernadoiro, de expansión das renovábeis e de eficiencia enerxética. Será avaliado pola Comisión Europea e sometido a debate público durante este ano.

As principais organizacións ecoloxistas de ámbito estatal demandaron que un dos obxectivos do PNIEC fose o abandono da produción eléctrica en centrais nucleares e de carbón antes do fin de 2025. Diversos estudos sosteñen que tal obxectivo sería viábel a través dunha implementación ambiciosa, pero realista, de accións de promoción das enerxías renovábeis e do aforro e a eficiencia enerxéticas. Un obxectivo partillado no seu día polo Consello Asesor para a Transición Ecolóxica da Economía do PSOE, presidido por Teresa Ribera, agora ministra para a Transición Ecolóxica.  

O PNIEC non obriga a pechar as térmicas de carbón

As presións exercidas polas grandes eléctricas ou por baróns do propio PSOE (como Valentín G. Formoso, presidente da Deputación da Coruña e alcalde das Pontes) acabaron por temperar as “veleidades ecoloxistas” do consello asesor do PSOE da oposición. O PNIEC adía 10 anos o apagón nuclear e non pon data de peche obrigatorio ás centrais térmicas de carbón. Serán as eléctricas as que decidirán cando queren pechar as maiores fábricas de cambio climático.

A falla de ambición á hora de limitar as emisións -e non só no sector eléctrico- tradúcese nun obxectivo mínimo de redución de gases de invernadoiro para 2030 de tan só o 20% con respecto a 1990. De se atinxir finalmente esta meta, en catro décadas decisivas para determinar o alcance da crise climática que marcará o futuro, un estado desenvolvido como España só terá sido capaz de diminuír nunha quinta parte as súas emisións territoriais de gases causantes de cambio climático. 

Abofé que os nosos fillos e fillas e as xeracións futuras hannos agradecer o que, para Alberto Núñez Feijoó, sería un esforzo “quijotesco”.

As emisións acumuladas importan

Ademais do obxectivo de redución para 2030, tamén é moi importante a traxectoria a seguir para acadalo, pois diso dependerá o volume de emisións acumuladas até entón. Estas serán menores canto antes se produciren os cortes nas emisións. A aceleración do peche das centrais de carbón diminuiría moito as emisións acumuladas.  

A central de carbón das Pontes contribúe tanto á crise climática como Uruguai

A clausura das centrais de carbón é a medida singular que, de lonxe, posibilita maiores reducións a curto prazo das emisións de dióxido de carbono (CO₂), o principal gas de invernadoiro. Por exemplo, a central das Pontes, a máis potente do Estado español, emitiu de media 7,1 millóns de toneladas anuais de CO₂ en 2013-2017. 

A térmica de carbón das Pontes contribúe ao quentamento global tanto ou máis que algúns estados. En 2016, as emisións de Uruguai procedentes de combustíbeis fósiles ascenderon a 6,9 millóns, segundo o Atlas da Enerxía da AIE. O impacto climático positivo dun ano sen actividade na térmica de carbón das Pontes equivale a un ano con consumo cero de petróleo, carbón e gas natural nun país como Uruguai. Ou a que deixen de circular vehículos en todas as estradas e rúas do noso país durante algo máis dun ano!.

A central de carbón de Meirama pechará en 2020, mais a das Pontes non

Naturgy solicitou o peche da térmica de Meirama e do resto das súas centrais de carbón españolas para antes do 30 de xuño de 2020, ao non querer adaptalas aos límites de emisións  impostos pola Directiva de Emisións Industriais (DEI).

Endesa solicitou o peche de tres das súas centrais de carbón, e optou por prorrogar alén de 2020 a vida das que opera nas Pontes e en Carboneras (Almería), adaptándoas á DEI que, após catro anos e medio de exención, se lles aplicará a partir de xullo de 2020. A adaptación á DEI reducirá emisións tóxicas (SO_X, NO_X, partículas) pero non as elevadas emisións de CO₂ inherentes á queima de carbón. A central das Pontes está entre os 20 maiores focos emisores de CO₂ de toda a UE.  

Cando pechará a central de carbón das Pontes?

En 2020, eliminaranse no Estado español perto de 5 GW (xigavatios) de potencia eléctrica con carbón (incluíndo os 0,55 GW da central de Meirama). A partir de 2020 seguirán operativas 6 centrais de carbón, que sumarán unha potencia duns 4,5 GW, dos cais 1,47 corresponden á central das Pontes. O PNIEC prevé que toda esa capacidade de produción se manteña até 2025, para despois irse reducindo a 0-1,3 GW en 2030. Non concreta que centrais poderían chegar a sumar eses hipotéticos 1,3 GW, pero ben podería entrar aí de un a tres dos catro grupos que forman a central das Pontes. 

Nin o borrador do PNIEC nin o da Lei de Cambio Climático fixan un calendario de peche obrigatorio das centrais de carbón. O PNIEC simplemente fai unha previsión do que podería acontecer sen mediar a intervención gobernamental. O Goberno do PSOE optou claramente por lavar as mans nesta cuestión. Era o máis fácil, e o máis agardado, perante as presións procarbón no seo do propio PSOE e  as contradicións existentes no espazo dos seus aliados parlamentares de Podemos e as confluencias (con En Marea a porse de perfil). Por non falar do apoio ás “estratéxicas” centrais de carbón por parte da Xunta ou do BNG, que rexeitan o peche da central de Meirama en 2020.  

O Goberno estatal non pretende impor o fin das centrais de carbón durante a próxima década. Acha que o farán as empresas propietarias, forzadas polo mercado. O PNIEC coida que para 2030, “as centrais térmicas de carbón deixarán de ser competitivas dado o prezo previsto da tonelada de CO₂ no sistema europeo de compra venda de emisións, 35 €/t”.  Un prezo que se mantivo en niveis moi baixos até 2018, cando o prezo medio chegou aos 16 €/t.

O Goberno non quere garantir o abandono rápido do carbón

O Goberno fundamenta a súa previsión sobre o futuro da xeración eléctrica con carbón na evolución dun instrumento europeo de mercado en vigor desde 2005. Ferramenta de loita contra o cambio climático que até hoxe se ten revelado pouco eficaz na desincentivación da queima de carbón, malia ser o combustíbel fósil máis intensivo en emisións de CO₂. 

Coas modificacións recentemente introducidas, semella probábel que o prezo da tonelada de CO₂ tenda a aumentar mais, é responsábel deixar en mans do mercado de emisións “planificación” do abandono do carbón? Non é tan urxente a mitigación da crise climática como para asegurar e acelerar todo o posíbel o desmantelamento das maiores fábricas de cambio climático?.  

O Goberno confía en que o mercado europeo de emisións e a crecente competitividade das renovábeis obriguen as eléctricas a deixaren de queimar carbón (case) totalmente no horizonte de 2030. Esperábase algo máis dun goberno que di asumir a loita contra a quentamento global como unha prioridade. 

Cando menos, unha taxa sobre as emisións de CO₂ que reforzase o impacto do mercado europeo de emisións, como existe xa nalgúns estados. Mais en materia de “nova fiscalidade verde”, a proposta de PNIEC non recolle nin unha soa medida concreta. O Ministerio de Facenda “liderará o estudo en profundidade” e, no seu caso, adoptará cambios no sistema tributario. Máis nada.

Abandonar o carbón antes do fin de 2025

Alongar a vida da central de carbón das Pontes, xa innecesaria para atender o consumo eléctrico galego, aumenta a súa pesada herdanza de cambio climático, acumulada ao longo de máis de catro décadas. 2030 sería moi tarde para pechala. 2025 sería o ano límite. 2020 debería ser o ano no que pechase xa, polo menos, algún dos seus catro grupos.

Hoxe non hai maior irresponsabilidade climática en Galicia que prorrogar a vida dunha industria sucia que xera un desorbitado impacto climático a cambio dunha xeración de emprego e riqueza na súa contorna moi limitada: 80 millóns anuais, a través do  pagamento de salarios e da compra de bens e servizos, segundo a propia Endesa. 

A aplicación a tempo dun adecuado Convenio de Transición Xusta, figura prevista no propio paquete de enerxía e clima do Goberno, podería compensar eses beneficios que tan caros están ser para a vida no noso planeta. 

@xoseveiras

Durante o vixésimo cuarto cumio climático internacional celebrado na cidade polaca de Katowice, quince pequenos estados insulares do Pacíficoque poderían desaparecer inundados pola suba do nivel do mar causada polo quentamento global, lanzaron unha petición que tamén interpela á sociedade galega. Demandaron a todos os países desenvolvidos o abandono do carbón antes de 2030. E que en 2040 teña cesado a súa queima no resto do mundo.

En Galicia, na semana previa ao comezo doutra decepcionante conferencia climática da ONU, o pleno da Deputación da Coruña, cos votos de PSOE, PP, BNG, Marea Atlántica e Compostela Aberta, posicionábase a favor da continuidade das centrais térmicas de carbón das Pontes (Endesa) e de Meirama (Naturgy, antes Gas Natural Fenosa) até 2045, uníndose así á Xunta, ao Parlamento galego ou aos concellos das Pontes e Cerceda.

“Trumpismo climático”

Unha vez máis, o transversal “partido galego do carbón”, reforzado con novas e sorpresivas incorporacións, ignorou o estado de emerxencia climática global e exhibiu sen complexos o seu “trumpismo climático”.

Porque “trumpismo climático” é apostar polo carbón e alongar innecesariamente a vida de dúas enormes fábricas de cambio climático, facendo ouvidos xordos ás advertencias da comunidade científica sobre a delicada encrucillada climática na que estamos após décadas de procrastinación. E aínda que o conxunto dos nosos políticos e políticas non caian na grosería de negar a realidade incuestionábel do cambio climático antropoxénico, si practican teimosamente outra forma perniciosa de negacionismo climático: a negación da necesidad de actuar urxentemente para  reducir drasticamente as emisións de gases causantes da crise climática (“hai outros problemas máis urxentes e importantes, este pode seguir esperando”).

En 27 anos Galicia apenas reduciu as súas emisións territoriais.

O negacionismo climático dos nosos representantes institucionais asenta tamén na crenza de que o noso país non debe estar na primeira liña do combate á disrupción climática, cando menos na medida en que iso implicar decisións difíceis. Unha crenza interesada mais carente de fundamento ético. Porque, por responsabilidade na crise climática e por capacidade para a combater, Galicia figura, sen dúbida, no grupo de países que, en maior medida e máis rapidamente, deberían diminuír as súas emisións de dióxido de carbono (CO₂) e outros gases de efecto invernadoiro.

Porén, nos trinta anos transcorridos desde que o cambio climático entrou na axenda socioambiental global, Galicia, cunhas emisións territoriais por habitante de 10 toneladas/ano -superiores á media mundial e mesmo á europea- apenas foi capaz de reducir a súa achega ao problema climático. Segundo os datos oficiais, entre 1990 e 2016 as emisións de CO₂ e outros gases causantes de cambio climático tan só se reduciron o 4,7%. E, á espera de se coñeceren as emisións totais para 2017, todo indica que o ano pasado esta baixada fíxose aínda menor, debido ao incremento da actividade das centrais de carbón. 

A “proba do carbón”

As emisións de CO₂ das térmicas de carbón das Pontes e de Meirama están a supor un terzo das emisións totais anuais do noso país (o 32,7% en 2016). Só dúas industrias, nas que traballan 300 persoas, producen moito máis cambio climático que todas as demais industrias galegas xuntas. O transporte de persoas e mercadorías, que é a segunda maior fonte de gases de invernadoiro na nosa terra despois da industria enerxética, emite menos CO₂ que a central de carbón das Pontes: 5,8 fronte a 6,9 millóns de toneladas (2016).

Como se creou moita confusión ao respecto, cómpre aclarar que a reforma da que está a ser obxecto a térmica de carbón das Pontes para prorrogar a súa vida alén de 2020  - cando, após catro anos e medio de exención, terá que cumprir límites menos xenerosos para as súas emisións de contaminantes tóxicos- non reducirá as elevadas emisións de CO₂ inherentes á queima do carbón. O mesmo se aplicaría á central de Meirama se Naturgy decidir finalmente alongar a súa vida.

A proba do algodón do compromiso climático en Galicia é a “proba do carbón”: as centrais de carbón deben pechar rapidamente?. Un sinxelo test climático que hoxe suspenden todas as forzas políticas. Que ou ben apoian o alongamento da vida das maiores fábricas galegas de cambio climático até mediados de século, ou ben se poñen de perfil.

Xa non hai marxe para reducións graduais moderadas

Se Galicia quixese contribuír ao cumprimento da meta máis ambiciosa do Acordo de París, a manter o aumento da temperatura media global por debaixo do límite dos 1,5 ºC, para así tentarmos evitar unha catástrofe climática, debería comezar xa a diminuír as súas emisións de gases de invernadoiro de forma drástica. Xa na próxima década deberían reducirse á metade. E en 2040 teriamos que ter abandonado o uso de todos os combustíbeis fósiles para atinxirmos cero emisións netas (as emisións non evitábeis, como as de gases distintos do CO₂ procedentes da agricultura e a gandaría, serían compensadas pola acción dos sumidoiros de carbono naturais, como bosques ou zonas húmidas).

De non comezaren a caer en picado as emisións a escala global, habería que recorrer nun futuro non moi afastado ao despregue masivo da produción enerxética con biomasa acompañada da captura e almacenamento de carbono, para retirar o exceso de CO₂ da atmosfera. Unha alternativa de moi incerta viabilidade á escala e ao ritmo que serían precisos, e con graves impactos socioambientais negativos asociados.

Sen pechar canto antes as térmicas de carbón, en Galicia é imposíbel nin sequera achegarse a un obxectivo de recorte das emisións ao longo da próxima década que estea á altura do crecente desafío climático. O sector eléctrico é o único onde se poden conseguir grandes aforros de emisións nos próximos anos sen o conxunto da nosa sociedade ter que facer un esforzo descomunal.

Nunca foi máis urxente e viábel abandonar o carbón

Resulta ilusorio pensar que noutros sectores sexa posíbel conseguir reducións cuantiosas de CO₂ e outros gases de invernadoiro a curto prazo. Nomeadamente no transporte,  no que as emisións medraron o 57% desde 1990. Baixo o actual sistema económico e cos estilos de vida imperantes, estase a comprobar que é moi complicado diminuír significativamente a pegada climática do transporte. Aínda que a suba das emisións de CO₂ do transporte en Galicia triplicou o crecemento medio na UE (18%), nin sequera estados europeos referentes das políticas máis avanzadas de “transporte sustentábel”, como Dinamarca, Alemaña ou Holanda, foron capaces de recortalas nas últimas décadas.

Considerando o noso excedente eléctrico -que non enerxético- e a nosa capacidade de produción eléctrica -lembremos que contamos con dúas térmicas de gas natural moi infrautilizadas, tamén contaminantes pero menos intensivas en emisións de CO₂ que as de carbón -, Galicia podería prescindir das centrais  carbón axiña sen pór en risco o seu subministro eléctrico e cun moi limitado impacto social de se adoptaren medidas adecuadas de protección social e de fomento de alternativas de emprego.

Se ademais da realidade galega temos en conta a estatal, semella viábel que, cunha reorientación da política enerxética a favor do aforro e das renovábeis, todas as centrais nucleares e de carbón poidan estar pechadas en 2025.

Políticas climáticas febles ou inexistentes

Por suposto, non abonda con deixarmos de producir electricidade con carbón. Cómpre descarbonizar rapidamente toda a economía. Pero os poderes públicos galegos seguen  a velas vir.

A Xunta nunca tivo un plan para lograr baixadas das emisións en termos absolutos: só unha estratexia vaga nos tempos de Fraga e un non aprobado plan do bipartito PSOE-BNG que só aspiraba a ralentizar o seu crecemento. O vixente Plan Estratéxico de Galicia procura unha redución das emisións do 20% en 2020, pero non a respecto do ano tomado como referencia a nivel internacional polas políticas da mitigación do cambio climático, 1990, senón de 2005, un dos de maiores emisións. En comparación con 1990, a diminución das emisións pretendida polo Goberno de Feijóo para 2020 non chegaría nin ao 2%. E para máis alá de 2020 non coñecemos ningunha meta.

Os concellos tamén deberían asumir a súa responsabilidade climática, moi notábel no caso das cidades. Pero son moi poucos os que se dotaron dun plan climático, mesmo entre os máis poboados. E os plans existentes deberían elevar a ambición, ampliar o horizonte temporal e reforzar o seguemento coa elaboración de sólidos inventarios públicos anuais de emisións.

Axiña será tarde de máis para evitarmos o peor do cambio climático.

A estas alturas, cando estamos a un paso de superar o limiar dunha mudanza climática moi perigosa, a irresponsabilidade climática do conxunto dos nosos representantes políticos é absolutamente inexcusábel e merece unha forte contestación social.

A inacción climática é aínda máis reprobábel se temos en conta os múltiples beneficios a curto prazo asociados ás políticas de diminución das emisións de gases causantes de cambio climático: descenso da contaminación tóxica, maior autonomía enerxética, xeración de empregos verdes, combate da pobreza enerxética, mellora da saúde pública,…. Por non falar da inxente débeda ecolóxica que estamos a adquirir cos pobos empobrecidos do Sur global, os máis vulnerábeis á disrupción climática.  

Con poucas excepcións, tamén aos políticos e políticas do noso país se poden aplicar as palabras pronunciadas na conferencia climática de Katowice por Gretha Thunber, unha activista climática sueca de 15 anos: “Dicides que amades as vosas fillas e fillos por riba de todas as cousas, e a pesar diso estádelles a roubar o futuro diante dos seus ollos”.

Xosé Veiras García.

Inicialmente, Gas Natural Fenosa decidiu reformar a central de carbón de Meirama (Cerceda) para poder prorrogar a súa vida alén de 2020. Mais a mudanza na súa dirección, que a levou a trocar o nome polo de Naturgy, deixou en suspenso esta decisión. Á espera da decisión final de Naturgy, medran as especulacións sobre o futuro da segunda maior fábrica de cambio climático do noso país.

Se Naturgy non inviste na redución das emisións tóxicas á atmosfera da central de Meirama, para a adaptar a unha nova mudanza da lexislación sobre contaminación atmosférica, deberá estar pechada en xuño de 2020. Cómpre destacar, pois é algo que nunca mencionan os defensores das centrais de carbón, que a reforma da central non diminuiría as emisións de dióxido de carbono (CO₂), gas de invernadoiro causante de cambio climático. Non hai “filtros” para iso. As elevadas emisións de CO₂ son intrínsecas á queima de carbón, o combustíbel fósil máis prexudicial para o clima, o primeiro que cómpre abandonar.  

É Naturgy a que decide se a central de Meirama pecha ou non

A empresa ten de prazo entre decembro e o primeiro trimestre do ano próximo para tomar unha decisión final sobre a central de Meirama, segundo lle comunicou Naturgy ao comité de empresa. Este, pola boca do seu voceiro, Bautista Vega (CIG), insiste en invocar a presente rendibilidade económica da produción eléctrica máis sucia para defender a continuidade da central de Meirama até 2045. A central xera 92 empregos directos (1).  

A continuidade da térmica de carbón importado de Meirama tamén a defenden o Concello de Cerceda e o veciño de Ordes (por unanimidade) ou a Comisión de Industria do Parlamento Galego (coa abstención de En Marea e o voto a favor de PP, PSOE e BNG). E, por suposto, a Xunta de Galicia.    

A día de hoxe, ningunha norma legal obrigaría ao peche da central se Naturgy decidir adaptala para cumprir os novos límites legais de emisións á atmosfera (que, insistimos, non afectan ao CO₂, o principal gas de invernadoiro). Nin a UE nin o Goberno estatal tomaron polo de agora ningunha decisión que force o peche desta e doutras centrais de carbón españolas en 2020. Ou en ningún outro ano.

A ministra de Transición Ecolóxica, Teresa Ribera, aínda non puxo data de peche ás centrais de carbón

Nunca houbo no Goberno español unha ministra ou ministro cun mellor coñececemento das consecuencias do cambio climático global que Teresa Ribera. Sabe ben o moito que hai en xogo. Antes de ser ministra, desde a presidencia dun comité asesor do PSOE, avogou porque todas as centrais de carbón españolas estivesen pechadas en 2025. Porque para todas as persoas minimamente preocupadas pola crise climática, pechar as centrais de carbón é a prioridade número un nos países desenvolvidos. Nomeadamente en Galicia. Nos últimos cinco anos para os que hai datos oficiais (2012-2016), a suma das emisións das centrais de carbón de Meirama e As Pontes representou, de media anual, nada menos que o 34% das emisións totais galegas de gases causantes de cambio climático.

A aínda alta produción eléctrica con carbón explica que as emisións por habitante de gases de invernadoiro (GEI) de Galicia, 10,3 toneladas, superen mesmo a media da UE, que é de 8,4 toneladas (en 2016, último ano con información dispoñíbel).

En Europa occidental, só España e Alemaña non definiron aínda un calendario de peche das centrais de carbón

Xunto con outros factores, a enorme falta de conciencia climática de amplos sectores do PSOE -entre os que cómpre  incluír o PSdG- semella estar atrás da falta de decisión do Goberno estatal sobre o futuro das térmicas de carbón. Non é certo, como titularon algúns medios galegos, que o Goberno xa puxese data de peche ás centrais de carbón. España segue a ser, xunto con Alemaña, o único estado do occidente europeo sen un calendario de peche das súas térmicas de carbón. 

É pública a posición crítica de Teresa Ribera cara ao uso do carbón na xeración eléctrica. Mais tamén a defensa cerrada que del fai o PSOE en comunidades autónomas como Galicia. Por exemplo, Valentín Formoso, alcalde das Pontes e presidente da Deputación da Coruña, asegura que vai seguir defendendo “e pelexando a continuidade” da térmica de carbón das Pontes (ENDESA), a máis potente do Estado español e, a miúdo, tamén o maior foco anual emisor de CO₂, algo que nunca é noticia nos medios galegos.

En Europa occidental, só España e Alemana non definiron aínda un calendario de peche das centrais de carbón

Xunto con outros factores, a enorme falta de conciencia climática de amplos sectores do PSOE -entre os que cómpre  incluír o PSdG- semella estar atrás da falta de decisión do Goberno estatal sobre o futuro das térmicas de carbón. Porque non é certo, como titularon algúns medios galegos, que xa puxese data de peche ás centrais de carbón. España segue a ser, xunto con Alemaña, o único estado do occidente europeo sen un calendario de peche das súas térmicas de carbón.

O primeiro borrador de traballo da Lei de Cambio Climático e Transición Enerxética non impón unha data de peche das centrais de carbón. E está tamén por ver que o “Plan Nacional de Enerxía e Clima” inclúa un ambicioso calendario de peche das centrais de carbón, mesmo que for só indicativo.

As principais organizacións ecoloxistas estatais propuxeron 2025 como ano límite para o peche de todas as centrais nucleares e de carbón españolas. Non parece que o Goberno presidido por Pedro Sánchez vaia asumir esa demanda, por moito que a Teresa Ribera lle poida parecer desexábel e viábel. E máis despois de comprobar as reaccións suscitadas, en territorios como Galicia, pola previsión do secretario de Estado de Enerxía de que todas as centrais de carbón estarán pechadas en 2030 (a de Meirama en 2020),  sen que o Goberno estatal impoña nada, só por decisión das eléctricas ante novos escenarios enerxéticos e climáticos.

Que pasa se a central de Meirama pecha en 2020?

Preocupa que, se deixaren de queimar carbón importado as térmicas de Meirama e das Pontes, Galicia pase de ter un excedente eléctrico a ser importadora neta de electricidade. Non é verdade, como sostén o presidente da Xunta, que Galicia vaia precisar importar electricidade se deixar de queimar carbón a curto prazo. Mesmo sen contraer o consumo enerxético e desenvolver máis as renovábeis, algo necesario e urxente para facermos fronte tanto á crise climática como á enerxética, dúas caras da mesma moeda.

Foto: Acción de Greenpeace no almacén de carbón do porto da Coruña desde onde se transporta á central de Meirama o carbón importado que queima.

Galicia non quedaría sen térmicas se pechan as de carbón. Hai outras dúas hoxe moi infrautilizadas. De ciclo combinado a gas natural, cunha potencia total de 1250 MW, equivalente á de dúas centrais de Meirama. Tamén son contaminantes, e non pouco, pero sono bastante menos que as de carbón. E son menos ineficientes na transformación da enerxía do combustíbel en electricidade. Unha sitúase tamén nas Pontes (ENDESA) e a outra en Sabón (Naturgy). Durante 2017 só aproveitaron, respectivamente, o 21% e o 8,5 % da súa capacidade de produción dispoñíbel, segundo datos de Rede Eléctrica de España.

Mesmo nun ano moi malo para a produción renovábel como foi 2017, coa potencia renovábel instalada e o mellorábel nivel de eficiencia enerxética correspondentes a ese ano, sen a achega das térmicas de carbón Galicia precisaría ter importado 4.500 GWh para atender o seu consumo interno, que rozou os 20.000 GWh. Un déficit que unha maior utilización das centrais de ciclo combinado tería compensado sen problemas.

Pechar a central de Meirama é como reducir de repente á metade ás emisións do transporte en Galicia.

Outra cuestión sería a influencia no prezo da electricidade. Cando menos baixo o marco eléctrico actual, a substitución de carbón por gas natural tendería a elevar o prezo da electricidade. Porque o prezo da electricidade xerada con carbón está lonxe de reflectir os seus descomunais custos socioambientais, especialmente para as xeracións futuras.

Se a térmica de carbón de Meirama puxese fin á súa vida despois de 40 anos de actividade, a nosa terra deixaría de emitir entre dous e tres millóns de toneladas anuais de CO₂ causante de cambio climático, que é o que emitiu nos últimos anos. Durante o ano pasado saíron pola súa cheminea 2.380.000 toneladas de CO₂, unha cantidade equivalente ao 42% das emisións de gases de invernadoiro de todo o sector do transporte en Galicia ao longo de 2015 (último ano con datos accesíbeis) (2).

Mañá será aínda máis tarde

Ter queimado durante tanto tempo tanto carbón en países como Galicia é unha das causas principais dun cambio climático en marcha xa moi difícil de manter dentro de límites manexábeis. Desde logo, as posibilidades de evitarmos a estas alturas os peores efectos do cambio climático pasa necesariamente por todos os países desenvolvidos abandonaren o seu uso o antes posíbel, a máis tardar en 2030. Canto máis carbón e outros combustíbeis fósiles queimemos máis desastroso será o cambio climático.

A prestixiosa consultora Climate Analytics elaborou un informe sobre cómo a UE debería abandonar o carbón para contribuír ao cumprimento dos obxectivos de estabilización climática do Acordo de París. Para cada central de carbón europea propuxo un ano de peche, considerando criterios como a eficiencia ou o tempo de funcionamento.  De acordo con este estudo, Galicia debería deixar totalmente de queimar carbón en 2021.

Como apuntaban recentemente nun artigo dous especialistas galegos en cambio climático, Juan Añel e Xabier Labandeira, profesores da Universidade de Vigo, infelizmente hoxe semella probábel que acabemos perdendo a guerra contra o cambio climático, “convertendo o noso planeta nunha pedra inhabitable”. Urxe abordar “hoxe e non mañá, cando será demasiado tarde”, o reto da descarbonización da nosa sociedade, se queremos  contribuír a evitar unha catástrofe climática.  “Por iso sorprende que o Parlamento dun país desenvolvido como Galicia teña aprobado cunha folgada maioría, e sen ningún voto en contra, unha moción para reclamar o mantemento das centrais térmicas de carbón (importado) que operan no seu territorio e que son verdadeiras fábricas do cambio climático”. Así estamos.

@xoseveiras

 Notas

1. Segundo a información recollida no Rexistro Estatal de Emisións e Fontes Contaminantes: http://www.prtr-es.es/informes/fichacomplejo.aspx?Id_Complejo=3173

2. Os datos das emisións de CO₂ da central de Meirama proceden do Rexistro Estatal de Emisións e Fontes Contaminantes. Os referidos a Galicia proceden da desagregación por CCCA dos datos do inventario estatal elaborado polo hoxe Ministerio de Transición Ecolóxica, dispoñíbeis en https://cambioclimatico.xunta.gal/efecto-invernadoiro.

Avanzámolo neste blog hai un ano e confírmano agora os datos oficiais. As emisións de dióxido de carbono (CO₂) e outros gases de invernadoiro (GEI) causantes do cambio climático (1) aumentaron durante 2015 en Galicia, impulsadas polo crecemento económico e a maior produción eléctrica das centrais de carbón. Só entre 2007 e 2010 houbo unha caída importante das emisións, tendo aumentado, con oscilacións, a partir de entón. En 2016 posibelmente descendesen a respecto de 2015, para volveren aumentar durante ano, no que a seca está a favorecer a actividade das centrais térmicas de carbón. As nosas emisións territoriais por habitante roldan as 10 toneladas, unha cifra ben superior á media mundial.

O noso país emitiu 28,8 millóns de toneladas de GEI durante 2015, un 5,4% máis que no ano anterior. Un aumento que sitúa as emisións practicamente no nivel de 1990, ano de comezo da serie estatística oficial. A Xunta gábase de Galicia ter sido a terceira comunidade autónoma española onde máis se reduciron as emisións nos últimos 25 anos. Mais esta diminución non chega sequera ás 300.000 toneladas. Un pobrísimo logro que empequenece aínda máis se tomamos como referencia o conxunto da UE, onde as emisións territoriais baixaron o 24% no mesmo período. Pola contra, en España medraron un 17%, sendo, de lonxe, o estado da UE con maior aumento cuantitativo das emisións.

En dúas décadas e media decisivas para a loita contra o cambio climático, Galicia non foi capaz de diminuír as súas emisións de GEI. Nin as crises económicas, nin a “revolución eólica” (detida nos últimos anos), recortaron as nosas emisións anuais a respecto de 1990. Unhas emisións elevadas en relación ao tamaño da poboación e da economía galegas, propias dun país desenvolvido.

A falta dunha acción vigorosa a escala mundial contra o cambio climático nos últimos 25 anos tornou xa inevitábel unha mudanza climática perigosa. Polo que hoxe sabemos,  para termos un 66% de posibilidades de non superarmos en 1,5º C a temperatura media global, aspiración formal do Acordo de París, as emisións mundiais deberían comezar a reducirse agora en liña recta até chegaren a cero en 2055 (2). A evolución das emisións nos últimos anos e as realidades políticas, sociais e económicas do mundo actual afástannos deste escenario. Non superar o limiar de 1,5ºC sería aínda xeofisicamente posíbel, pero requeriría un milagre político ou un milagre tecnolóxico (ou ambos á vez).

Por fin unha Estratexia Galega de Cambio Climático?

De non ser polo desenvolvemento das enerxías renovábeis, que posibilitou un descenso importante na produción eléctrica con carbón (que mesmo así segue a ser alta), as emisións de gases de invernadoiro do noso país  terían aumentado a respecto de 1990. O sector enerxético recortou as emisións en tres millóns de toneladas entre 1990 e 2015, mentres que a industria o fixo en 600.000 toneladas. Porén, o resto dos sectores, ou ben as mantiveron practicamente estancadas (tratamento de residuos), ou ben as aumentaron, nomeadamente o transporte (dous millóns de toneladas máis) e os fogares, comercios e edificios públicos (un millón). En termos porcentuais, as emisións do transporte medraron o 55%, reflexo da insustentábel explosión da mobilidade motorizada rexistrada en Galicia durante as últimas décadas. A agricultura e a gandería, moi vulnerábeis á mudanza climática, tampouco reduciron as súas emisións, pois creceron en perto de 400.000 toneladas.

Aínda que os datos oficiais sobre as emisións de GEI galegas de 2016 non os coñeceremos até o próximo ano, os datos xa divulgados sobre as emisións das industrias obrigadas a participaren no comercio europeo de permisos de emisión, apuntan a unha diminución. Estas industrias, responsábeis da metade das emisións do país, baixaron as súas emisións un 8% entre 2015 e 2016. Un descenso atribuíbel ao menor uso do carbón na xeración eléctrica. Sen embargo, no que levamos de ano, por causa do tempo, reduciuse a produción hidroeléctrica e eólica e disparouse a queima de carbón, co cal podemos agardar un novo repunte das emisións galegas en 2017 (3).

As centrais térmicas de carbón das Pontes (ENDESA) e de Meirama (Gas Natural Fenosa) emiten conxuntamente un terzo das emisións anuais galegas de GEI, determinando a súa evolución. Perante o estancamento da potencia instalada en enerxías renovábeis e o fracaso do comercio europeo de emisións -que apenas desincentiva a produción de electricidade con carbón-, o tempo o é o factor que máis está a influír nas emisións. Menos chuvia e/ou menos vento equivalen a máis carbón e a máis emisións. A principal política climática en Galicia podería resumirse na frase “a ver se chove”.

Malia seren, con moita diferenza, as principais industrias produtoras de cambio climático, as térmicas de carbón son os dous elefantes na habitación que case ninguén quere ver cando se aborda a cuestión climática en Galicia. O seu tratamento será a pedra de toque da futura Estratexia Galega de Cambio Climático e Transición Enerxética 2050. Mentres a súa elaboración dá os primeiros pasos, o Parlamento catalán vén de aprobar unha lei para a mitigación e adaptación ao cambio climático. Segundo o Moviment per la Justícia Climàtica, a lei, malia as súas carencias, sitúa a Cataluña no bo camiño para afrontar o enorme reto climático.

Pechar xa as térmicas de carbón, a (ignorada) prioridade climática de Galicia

Segundo unha análise da consultora Climate Analytics, para Europa cumprir o Acordo de París debería ter pechadas todas as súas centrais de carbón por volta de 2030. As vellas e ineficientes centrais galegas deberían estar entre as primeiras en pechar. Cara a 2020 deberían ter concluído xa a súa actividade, no canto de iniciar unha nova etapa de actividade.  

Cun bloqueo no porto da Coruña da descarga do carbón importado destinado á central térmica de Meirama, Greenpeace vén de reivindicar en Galicia o peche de todas as centrais de carbón españolas antes de 2025. O Estado español non estabeleceu, nin pretende facelo, un calendario de peche destas auténticas fábricas de cambio climático, ao contrario doutros estados europeos como o Reino Unido ou Portugal, que prevén pór fin á produción eléctrica con carbón nos próximos anos.

ENDESA anunciou o próximo peche das súas centrais de carbón de Andorra (Teruel) e Compostilla (León), por falta de rendibilidade económica. Pola razón contraria, decidiu prorrogar a vida útil da súa central das Pontes até ben entrado este século. O mesmo quere facer Gas Natural Fenosa coa de Meirama. En ambos os dous casos, co apoio da Xunta e do Goberno central. E sen ningún partido na oposición que se opoña aos planos destas transnacionais eléctricas.

@xoseveiras

Notas

(1) Ademais do dióxido de carbono (CO2), inclúense o óxido nitroso (N2O) e o metano (CH4), ademais dos hidrofluorocarbonos, os perfluorocarbonos, o hexafluoruro de xofre e o trifluoruro de nitróxeno (NF3). Non se consideran polo tanto outros contaminantes que deterioran a calidade do aire que respiramos mais non provocan cambio climático, como os óxidos de nitróxeno (NOX), o dióxido de xofre (SO2) ou as partículas.

 2. Why the 1.5C warming limit is not yet a geophysical impossibility, Richard Miller, Carbon Brief , 18 de setembro de 2017

3. Segundo unha noticia publicada o 9 de agosto pasado no xornal Faro de Vigo, a seca desplomou case un 70% a xeración hidroeléctrica e disparou un 60% a produción eléctrica con carbón.

O Día da Sobrecarga da Terra ou Día da Débeda Ecolóxica é o día en que a humanidade excede o consumo sustentábel de recursos renovábeis e a capacidade de absorción de dióxido de carbono (CO2), o principal gas causante de cambio climático. En 2017 este día cadrou o 2 de agosto, segundo a Global Footprint Network. Desde que a pegada ecolóxica global superou por primeira vez a biocapacidade do planeta, na década de 1970, nunca o Día da Sobrecarga da Terra chegou tan cedo.    

O Earth Overshoot Day marca a data em que a demanda anual de natureza excede o que a  Terra é capaz de rexenerar nese ano. Ao avanzar a globalización neoliberal e se ir agravando a crise ecolóxica-social, esta data foise adiantando no calendario, retrocedendo desde finais de setembro en 1997 até o 2 de agosto deste ano.  Durante o resto do ano  cubriremos o déficit ecolóxico esgotando reservas de recursos naturais e aumentando a concentración de CO2 na atmosfera, tornando así máis perigoso o quentamento global. Precisamente un traballo científico que vén de se publicar na revista Nature Climate Change  cifra nun desolador 1% a probabilidade a día de hoxe de non superarmos o limiar “seguro” de 1,5 ºC no aumento da temperatura global, obxectivo teórico do Acordo de París (e nun misérrimo 5% a máis “alcanzábel” meta dos 2ºC). “Se queremos evitar un aumento de 2ºC réstanos pouquísimo tempo”, declara Adrian Draftery, da Universidade de Whasington.

Cal é a pegada ecolóxica de Galicia?

Non hai dúbida de que a translimitación ecolóxica teríase producido antes se a humanidade vivise como a media da poboación galega, pois Galicia, parte do grupo de países (mal)desenvolvidos, é claramente debedora en termos ecolóxicos.  O que non sabemos é en qué medida, pois carecemos de datos actualizados sobre a pegada ecolóxica e a biocapacidade do noso territorio. A estimación máis recente remóntase xa ao ano 2005. Se toda a Humanidade vivise como vivía a media da poboación galega hai 12 anos tería entrado en déficit ecolóxico xa o 26 de abril pasado, isto é, en apenas catro meses. E se o noso país só dispuxese do orzamento ecolóxico propio para vivir esgotaríao o vindeiro 30 de agosto.  

A Galicia caníbal de hoxe sostén o seu modelo de produción e consumo á custa doutros países e das xeracións futuras. Unha verdade incómoda que deita abaixo a visión de Galicia como receptora, máis que exportadora, de impactos ambientais.

Vivirmos ben dentro dentro dos límites do planeta é posíbel, mais suporía unha auténtica revolución nos sistemas produtivos e nos estilos de vida de países coma o noso.

O ano que vén contaremos con información actualizada sobre a pegada ecolóxica de Galicia, pois a Consellería de Medio Ambiente por fin licitou en xuño pasado os traballos para o cálculo da pegada ecolóxica. En 2005 ascendía a 6,4 hectáreas por habitante (1). Sen dúbida, o descenso do consumo inducido pola recesión económica posterior a 2007 reduciu a nosa pegada. É o que aconteceu a escala estatal, onde a pegada ecolóxica caeu abruptamente entre o máximo atinxido en 2007 e 2012, aínda que sen deixar de ser excesiva.  En 2013, último ano para o que ofrece datos a Global Footprint Network, volveu medrar, situándose nunhas 4 hectáreas por habitante. Se a humanidade vivise como a media da poboación española comprirían case dous planetas e medio.

Dependencia ecolóxica e exportación de deterioración ambiental

A pegada ecolóxica, así como outras pegadas de deterioración ambiental (hídrica, climática,…), pon de relevo algo tan ignorado como relevante para encarar o futuro de Galicia e entender a nosa posición real no mundo. A economía de Galicia, como a de moitos outros países de renda alta, presenta unha forte dependencia ecolóxica do exterior e xera unha deterioración ambiental externa tan ou máis importante que a provocada dentro das nosas fronteiras. Galicia é exportadora neta de insustentabilidade ecolóxica e importadora neta de recursos (enerxía primaria, minerais, alimentos,…).

Preocúpanos que no futuro a poboación galega sexa ben menor que a actual, segundo apuntan as proxeccións demográficas, mais seguimos sen preguntarnos cánta poboación vivindo cómo sería sustentábel en Galicia tendo que se abastecer en moita maior medida que hoxe con recursos propios, emitindo poucos gases de invernadoiro e deixando unha parte do territorio como espazos naturais pouco transformados. Unha pregunta fóra de lugar mentres sigamos acreditando no mesianismo tecnolóxico e nas fantasías da Galicia que reborda recursos naturais e do planeta sen límites.

@xoseveiras

Notas

(1)  El análisis de la huella ecológica en España. Estudo para o Ministerio de Medio Ambiente de Minuartia Estudis Ambientals.

Un ano máis, Ecoloxistas en Acción presentou o seu informe sobre a calidade do aire no Estado español, con información desagregada por comunidades autónomas. A diferenza doutros informes baseados en datos de emisións, éste elabórase a partir dos valores de inmisión medidos en estacións oficiais, entre elas 51 situadas no noso país. Polo tanto, avalía en qué medida, a través do aire que respiramos, estamos expostas a certos contaminantes, despois da súa dispersión pola atmosfera desde as fontes emisoras (centrais térmicas, industrias, coches,…).

 Un dos eidos ambientais nos que o autoengano colectivo actúa con máis forza en Galicia é o da calidade do aire. A iso axuda unha lexislación europea pouco esixente, segundo a cal respiramos aire limpo, ao non se superaren os límites máximos legais estabelecidos para as concentracións no aire dos principais contaminantes. Mais se tomamos como referencia non só os valores legais senón tamén os recomendados pola Organización Mundial da Saúde (OMS), máis estritos (aínda que tampouco exentos de prexuízos) e acordes co coñecemento científico verbo dos efectos sobre a saúde humana da contaminación do aire , a nosa terra deixa de ser ese “paraíso natural” de aire puro. Con moitos máis puntos negros dos que se adoita crer.

De acordo cos datos recollidos no informe La calidad del aire en el Estado español 2016  de Ecoloxistas en Acción, procedentes das estacións de medición da contaminación do aire xestionadas por Xunta, Goberno estatal, Concellos e grandes industrias, éstes foron os puntos negros da polución do aire en Galicia durante 2016, desde o punto de vista da saúde humana. Un mapa moi parecido ao de anos anteriores.

A Coruña. É a área metropolitana do país cunha rede máis ampla de medición da calidade do aire, e tamén a peor para respirar, considerando as superacións no conxunto da cidade dos niveis máximos aceptábeis segundo a OMS. Un diagnóstico que non debería sorprender se temos en conta as múltiples e importantes fontes de contaminación presentes na área: o intenso tráfico rodado, a refinaría de petróleo de Repsol, a fábrica de aluminio de Alcoa, o porto,… e até as salpicaduras do mar, unha fonte natural que dispara os niveis de partículas inferiores a 10 micras (PM₁₀) na zona da Torre de Hércules. Aínda máis preocupante para a saúde humana é a polución polas partículas en suspensión inferiores a 2,5 micras (PM_2,5), a máis alta de Galicia se nos fixamos na valor da concentración media anual. Ademais, A Coruña é, de lonxe, a cidade galega con maiores problemas de contaminación por dióxido de xofre (SO₂), estando as  zonas da Grela e da Pastoriza (xa no veciño concello de Arteixo) entre as máis afectadas por este contaminante no noso país. No caso do dióxido de nitróxeno (NO₂), moi ligado ao tráfico rodado, sobre todo de vehículos diesel, non se supera o limiar máximo proposto pola OMS (neste caso coincidente co legal) mais foi na estación de medición de Riazor onde se rexistrou a maior contaminación por NO₂, seguida pola ubicada no barrio de Coia, en Vigo (1).

Vigo. No ranking urbano da contaminación do aire, a cidade olívica ficou o ano pasado en segundo lugar. A concentración media anual de PM_2,5 ascendeu a 12 micras por metro cúbico de aire, un punto por debaixo do valor medio das estacións da Coruña e dous por riba do valor máximo aceptábel proposto pola OMS (2). Porén, en Vigo superouse durante máis días que na Coruña o limiar para a concentración media diaria deste contaminante, atinxíndose a maior superación do país na chamada estación Este, situada no recinto da fábrica de PSA Peugeot Citroën, a uns 200 metros da avenida Alcalde Portanet (só igualada pola rexistrada na estación da Alameda de Ourense, onde tamén se superou en 38 días a concentración media diaria de 25 microgramos por metro cúbico, que a OMS recomenda superar non máis de 3 días ao ano).

Ourense. Curiosamente, as superacións en 2016 dos limiares recomendados pola OMS para PM_2,5 na terceira cidade máis poboada de Galicia coinciden practicamente cos de Vigo. E que en Ourense tamén se respirou aire sucio por partículas finas. E a situación no que se refire ao ozono troposférico (O₃), un contaminante que se forma a partir doutros, sobre todo durante os días máis quentes e solleiros da primavera e o verán, tampouco foi boa, rozándose o nivel máximo para este contaminante considerado admisíbel pola OMS.

Santiago. A capital de Galicia foi a única cidade do noso país onde se superou o limiar da OMS para a contaminación por ozono durante 2016, un ano cun verán moi caloroso que favoreceu a súa formación. Máis habitual en Compostela é a contaminación por partículas PM_2,5, que en 2016 volveu ser superior á considerada aceptábel pola OMS, nomeadamente na estación situada en San Caetano, máis exposta ao tráfico que a outra da cidade,  localizada no Campus despois do seu traslado hai uns anos desde a Praza de Vigo.

Pontevedra. Da análise do informe de Ecoloxistas en Acción poderiamos concluír que a calidade do aire nesta cidade é menos mala do que se cre, mais sería unha conclusión errónea, xa que o informe non abrangue contaminantes emitidos pola celulosa de ENCE responsábeis dos insoportábeis cheiros sufridos na súa contorna. Pola contra, e no que atinxe ás partículas PM_2,5 ou ao NO₂, a situación é peor da que talvez se agardaría nunha “cidade sen coches”. Mais, a pesar da importante limitación do uso do automóvil no centro, no conxunto da cidade o tráfico segue a ser excesivo e así temos unha contaminación por partículas PM_2,5 semellante á do conxunto de Santiago (superándose o limiar para a concentración media diaria estabelecido pola OMS).

Arteixo. Entre os concellos de menor poboación, Arteixo, non incluído na área metropolitana da Coruña a efectos de avaliación da calidade do aire, é o que ten o aire máis irrespirábel. Está contaminado por partículas en suspensión e por SO₂. A causa principal son as emisións da súa zona industrial, onde se asentan empresas como Ferroatlántica ou Repsol.

 Rural do sur de Galicia. Nesta zona, que inclúe a maior parte das provincias de Ourense e Pontevedra e a península do Barbanza, superáronse os niveis máximos de contaminación por ozono recomendados pola OMS. Nalgunhas estacións desta área mesmo se superaron durante 2016 os limiares legais de información á poboación durante os episodios de alta contaminación do 18 de xullo e mediados de agosto, concretamente nas situadas nos municipios de Noia, a Illa de Arousa e Ponteareas. Das 20 superacións rexistradas na estación de Noia, situada no alto da serra do Barbanza,  non informou o Ministerio de Medio Ambiente, titular da estación, incumprindo así reiteradamente unha obriga legal.

Contorna da central térmica de carbón de ENDESA nas Pontes. Esta grande central eléctrica salienta sobre todo polas súas elevadísimas emisións de dióxido de carbono, gas moi prexudicial por ser causante de cambio climático, pero que non é tóxico, polo que non se inclúe entre os contaminantes que afectan directamente a nosa saúde ou a da vexetación. Mais esta central térmica, a máis potente de España, por suposto tamén emite importantes cantidades de contaminantes tóxicos, como óxidos de nitróxeno, precursores do ozono troposférico. Non semella causal pois que en estacións de medición situadas na súa contorna, nos concellos das Pontes, Ferrol, Muras e Vilalba, se detectase durante 2016 contaminación por ozono superior á máxima recomendada pola OMS.

Alcoa San Cibrao. A fábrica de alúmina e aluminio da multinacional norteamericana na Mariña lucense é responsábel indirecta da contaminación orixinada na central de carbón das Pontes, que a abastece de electricidade, mais tamén é unha importante causa directa de polución. E en particular da contaminación do aire por SO2 que afecta Xove.

Cementos Cosmos (Oural). A zona máis próxima á fábrica que esta empresa, pertencente hoxe á brasileira Votorantim Cimentos,  ten en Oural (Sarria) sofre unha elevada contaminación por SO2.

MEGASA (Narón). O aire da contorna da empresa siderúrxica MEGASA, en Xubia, está contaminado, cando menos, por partículas PM2,5.

San Vicente de Vigo (Carral). Chama a atención a alta contaminación por partículas PM2,5 nesta parroquia rural que conta cunha estación pertencente á rede da central térmica de carbón de Meirama. Os valores de contaminación por partículas finas medidos nela son similares aos de estacións situadas no centro das maiores cidades. Como se informa na web da Xunta sobre a calidade do aire, a estación “atópase nunha zona rural, a medio camiño entre o cinto industrial da Coruña e o complexo industrial de Meirama”. O tal complexo industrial é a devandita central de carbón, propiedade de Gas Natural Fenosa, a menos que se queira incluír tamén nel as instalacións de SOGAMA, sen citalas.

Este mapa negro da contaminación do aire seguramente se vería ampliado de exisitiren máis estacións de medición da calidade do aire  e de dispormos de máis información para certos contaminantes. Neste senso, Ecoloxistas en Acción sinala que “para a elaboración deste informe non dispuxo de información sobre os niveis de hidrocarburos aromáticos policíclicos (HAP) e metais pesados (arsénico, cadmio, níquel e chumbo), cuxa avaliación é obrigada, mais que non foron facilitados pola Xunta de Galicia”.

 @xoseveiras

 Notas

 (1) A concentración media anual para este contaminante medida en Riazor durante 2016 foi semellante á do Parque do Retiro, no centro de Madrid.

 (2) Os valores de A Coruña, Vigo e outras cidades galegas para a concentración media anual deste contaminante, un dos máis preocupantes para a saúde pública, foron semellantes en 2016 aos obtidos en cidades que identificamos como contaminadas, caso de Madrid (10 microgramos por metro cúbico de aire) ou Barcelona (15). A diferenza maior das nosas con estas e outras cidades máis poluídas está nos valores para o outro dos principais contaminantes urbanos, o dióxido de nitróxeno (NO₂), que acada concentracións máis altas en cidades como Barcelona ou Madrid, con algunas estacións nas que mesmo se supera o valor límite legal.

A redución drástica das emisións de gases de efecto invernadoiro, necesaria para evitarmos unha catástrofe climática, é unha responsabilidade común pero diferenciada. E tanto. Porque unhas poucas empresas, dos sectores enerxético, siderúrxico, metalúrxico e cementeiro, con ENDESA  á  cabeza por causa de centrais de carbón como a das Pontes, teñen unha responsabilidade ben destacada. E en Galicia aínda máis. É o que salienta o informe “Responsabilidade das grandes empresas enerxéticas e industriais de España no cambio climático”, do Observatorio da Sustentabilidade (OS), baseándose en datos oficiais.

ENDESA encabeza o ranking das empresas españolas con maiores emisións de dióxido de carbono (CO₂), o principal gas causante de cambio climático. Esta empresa eléctrica, outrora estatal e hoxe controlada pola italiana Enel, foi responsábel ela soa  do 10% das emisións españolas de gases de invernadoiro rexistradas en 2015. ENDESA é seguida neste ranking por outras dúas empresas que tamén posúen  instalacións en Galicia, Repsol e Gas Natural Fenosa. Cada unha delas achegou un 4% das emisións españolas. Estas tres empresas e outras sete máis  producen o 28% das emisións españolas de gases de invernadoiro.

ENDESA, Gas Natural Fenosa e Repsol, xunto con Alcoa, tamén encabezan o ranking galego de empresas emisoras de CO₂. O seu peso nas emisións galegas aínda é maior que no conxunto das españolas, alcanzando o 38%. O informe do OS salienta en Galicia as cuantiosas emisións de CO₂ das centrais de carbón das Pontes (ENDESA) e de Meirama (Gas Natural Fenosa), que durante 2015 sumaron 10 millóns de toneladas, o que probabelmente suporía un terzo das emisions totais de Galicia (aínda sen pechar para ese ano). Ademais de seren fábricas de cambio climático, estas centrais térmicas tamén emiten moitos outros contaminantes non considerados no informe do OS, por non seren de efecto invernadoiro, pero que contribúen de xeito moi importante á deterioración da calidade do aire en Galicia, como os óxidos de nitróxeno, o dióxido de xofre ou os metais pesados.

En Galicia, “o peso das termicas de carbón é enorme”.

Por detrás das centrais de carbón, no noso país só destacan como grandes emisoras de CO₂ as fábricas de Alcoa e a refinaría de Repsol. “É habitual que nos territorios costeiros, as refinarías sexan as actividades coas máximas emisións, mais no caso de Galicia, o peso das térmicas de carbón é enorme”, sinala o informe do OS. Ao igual que temos destacado no blog “Un claro no bosque”, o OS apunta que a evolución das emisións de gases de invernadeiro na nosa terra está totalmente condicionada polas emisións das centrais de carbón, o combustíbel máis intensivo en emisións de CO₂. A actividade das centrais de carbón das Pontes e de Meirama, cuxa vida útil as eléctricas propietarias veñen de prorrogar por uns 25 anos máis cos parabéns do goberno galego e da oposición, está condicionada polo prezo do carbón e o seu competidor o gas natural, así como polo prezo da tonelada de CO₂ no fracasado mercado europeo de emisións, en mínimos nos últimos anos.

Os dez maiores focos emisores de CO2 en España durante 2015. Nove son centrais de carbón

A central de carbón das Pontes adoitar ser o maior foco emisor de CO₂ de todo o Estado español.  En 2015 non volveu ser así por moi pouquiño. A central térmica de Aboño (Asturias), tamén de carbón, superou en tan só 3.000 toneladas as 7.542.000 emitidas pola central das Pontes. A central de Gas Natural Fenosa en Meirama, de menor potencia, emitiu 3 millóns de toneladas, ocupando o  oitavo lugar entre as instalacións emisoras de CO₂ de España. As emisións totais das dúas centrais de carbón galegas duplican as de Navarra. Estas centrais son a principal causa de que as emisións de gases de invernadoiro por habitante de Galicia superen as emisions medias de España e da UE. Ou de que Galicia sexa a cuarta comunidade autónoma española con maiores emisións de gases de invernadoiro no período 1990-2014.

Para o Observatorio da Sustentabilidade, na loita contra o cambio climático en España resulta prioritario reconverter o sector enerxético, procedendo á substitución de combustíbeis ou tecnoloxías máis contaminantes, como o carbón e o gas, polas renovábeis. “É certo que o gas emite menos que o carbón, mais, para que pasarmos polo gas se podemos ir directamente ás renovábeis?”. Mentres alguns estados europeos decidiron xa abandonar totalmente a produción eléctrica con carbón antes de 2025 ou 2030, as centrais de carbón galegas, con xa perto de 40 anos de vida, prevén manter a súa actividade ben máis alá de 2030.

@xoseveiras

As temperaturas máis altas, unidas ás emisións contaminantes do transporte ou das centrais eléctricas de carbón, aumentaron a contaminación por ozono en Galicia durante o pasado verán,  como pon de manifesto o informe La contaminación por ozono en el Estado español durante 2016 de Ecoloxistas en Acción, realizado no marco da súa campaña de sensibilización sobre o ozono. Aínda que non se superou o obxectivo legal para a protección da saúde, o sur de Galicia estivo exposto a concentracións de ozono no aire nocivas para a saúde segundo as recomendacións da Organización Mundial da Saúde (OMS), máis estritas que as legais.  

Os habitantes dun terzo do territorio do país respiraron aire contaminado por ozono durante este ano (1). Mais non foron os únicos, pois, de xeito máis localizado, tamén se superaron os niveis de ozono recomendados pola OMS noutras áreas, como revelan os datos obtidos nalgunhas das estacións de medición de calidade do aire das cidades de Ourense (A Alameda), Santiago (Campus) e Vigo (na estación situada ao sueste da fábrica de Citröen, no recinto da empresa), así como os de  tres estacións pertencentes á rede da central de carbón de ENDESA nas Pontes, unha delas situada no concello de Ferrol (na contorna da enseada da Malata).  

34 superacións do limiar de información á poboación

Outra proba dos elevados niveis de ozono rexistrados este ano foron as numerosas superacións do limiar legal de información á poboación, a concentración horaria de ozono no aire a partir da cal as autoridades deben recomendar á poboación máis vulnerábel (infancia, maiores, persoas afectadas por doenzas respiratorias e cardiovasculares,…) que se absteña de realizar exercicio físico ao aire libre. O habitual en Galicia é que na trintena de lugares nos que se mide a concentración no aire para este contaminante o limiar de información se supere cada ano unhas poucas veces, ou mesmo ningunha (como aconteceu en 2015). Porén, este ano houbo un total de 34 superacións, repartidas en senllos episodios de contaminación moi alta por ozono acontecidos a mediados de xullo e de agosto. 20 delas rexistráronse nunha soa estación de Noia (localizada no monte Iroite, na serra do Barbanza). As outras tiveron lugar nas zonas urbanas de Santiago, Ponteareas, Vigo e Ourense, na Illa de Arousa e na zona rural de Ordes e As Pontes.

Ecoloxistas en Acción denuncia que as Comunidades Autónomas en xeral aínda non avisan axeitadamente á poboación das superacións do limiar de información, nomeadamente algunhas como a Xunta. “Na  vintena de superacións da estación de Noia, a Xunta de Galicia e o Ministerio de Medio Ambiente (titular da estación) incumpriron a súa obriga legal de avisar a poboación especialmente sensíbel para que se protexese. A Xunta de Galicia, após un comunicado de prensa difundido por Ecoloxistas en Acción o 18 de xullo, alertando das primeiras superacións, lanzou avisos á poboación dalgunhas, se ben de alcance insuficiente e tratando de restar importancia aos episodios de alta contaminación. Pola súa banda, nin a Xunta nin o Concello de Ourense informaron da superación rexistrada na estación da que o último é titular”.

Un contaminante peculiar que pode transportarse lonxe

O ozono só é prexudicial para a saúde humana e a vexetación nas capas baixas da atmosfera, onde se cualifica como malo. Nas capas altas, o ozono protéxenos da radiación ultravioleta. O ozono malo non se emite directamente. Fórmase na atmosfera pola combinación doutros contaminantes chamados precursores, afectando máis a zonas rurais e suburbanas que urbanas. As condicións meteorolóxicas que se dan durante a primavera e o verán favorecen a súa formación, de tal xeito que só entre abril e setembro os seus niveis poden chegar a ser nocivos. Son precisamente as características climáticas de Galicia (menor radiación solar, ventos do nordés no verán,…) as que explican a menor incidencia da contaminación por ozono no noso país en comparación coa maior parte do resto da Península Ibérica.

Unha vez formado, o ozono pode transportarse a longas distancias, polo que, sen dúbida, Galicia exporta e importa este gas contaminante. O investigador da USC Santiago Saavedra demostrou que na maioría dos episodios de contaminación por ozono en Galicia inflúe o transporte deste contaminante desde outros territorios, especialmente desde Portugal e desde Castela e León, comunidade con centrais de carbón próximas á nosa terra (2). “O ozono é un  dos peores contaminantes que respiramos. Na redución de emisións dos contaminantes que xeran o ozono cómpre ter en conta non só a parte da propia rexión, senón tamén as limítrofes”, afirma o profesor de Enxeñaría Química da USC José Antonio Souto (3).

Os contaminantes primarios precursores do ozono son os óxidos de nitróxeno (NO_X) e os Compostos Orgánicos Volátiles (COV). No que atinxe aos NO_X, as fontes máis importantes en Galicia son o transporte (incluída a frota pesqueira e a maquinaria agrícola, con emisións  ben significativas) e mais o sector enerxético (maiormente as centrais de carbón das Pontes e de Meirama), sumando o 80% das emisións totais. No tocante aos COV, as maiores fontes antropoxénicas -tamén son emitidos de forma natural pola vexetación- son o emprego de disolventes orgánicos (aplicación de pinturas, usos domésticos,…) e a agricultura (4).

A exposición ao ozono malo causou polo menos 1.800 mortes prematuras en España durante 2010, de acordo cunha estimación da Axencia Europea do Ambiente (AEA). Os efectos sanitarios adversos do ozono teñen a ver co seu potente carácter oxidante. A curto prazo, pode provocar irritacións nos ollos, nas mucosas e nas vías respiratorias superiores, reducir a función pulmonar e agravar doenzas respiratorias e cardiovasculares.

O ozono malo ou troposférico, alén de ser prexudicial para a saúde humana, diminúe a produción agraria e a forestal. Tamén contribúe ao cambio climático. Segundo apunta a AEA, “calcúlase que o ozono troposférico engade un 16 por cento ao efecto total de quentamento provocado polos principais gases antropoxénicos con efecto invernadoiro emitidos até hoxe”. Á súa vez, o cambio climático tende a agravar a contaminación por ozono. Na orixe tanto das emisións de gases causantes do cambio climático como de NOX, precursor do ozono, o maior protagonismo corresponde ao transporte e ás centrais de carbón.

@xoseveiras

Notas

1.A efectos de avaliación da calidade do aire, a Xunta divide Galicia en diferentes zonas. O mapa das chamadas zonas de calidade do aire mudou este ano. Agora son nove: as sete cidades e a súa área de influencia e dúas grandes zonas denominadas norte e sur. É no conxunto da zona sur, con 9.000 km² de extensión e 650.000 habitantes, onde os niveis de ozono no aire superaron en 2016 o estándar recomendado pola OMS.

2. Caracterización de episodios de ozono troposférico en Galicia mediante la aplicación de distintas técnicas de simulación e interpretación de datos de campo. Santiago Saavedra Vázquez. Tese de doutoramento. Universidade de Santiago, maio de 2010.

3. El nivel de ozono en Galicia aumenta en verano procedente del norte de Portugal. Faro de Vigo, 23 de xullo de 2013.

4.Tomando como referencia os datos correspondentes ao ano 2012 para Galicia procedentes do Inventario Nacional de Emisiones a la Atmósfera 1990-2012. Este Inventario está actualizado até o ano 2014, mais non nos foi posíbel obter a versión máis recente, ante a negativa reiterada e non xustificada do Ministerio de Medio Ambiente a proporcionárnola.

O PIB de Galicia quintuplicouse  durante os últimos cincuenta anos. Co crecemento da economía multiplicouse tamén o consumo de enerxía e de materiais, que se foi tornando cada vez máis dependente de recursos non renovábeis e procedentes do exterior. Transformámonos nun país (sobre)desenvolvido no contexto mundial cunha elevada pegada de impacto ambiental intra e extraterritorial.

Os novos conceptos de pegada ambiental (ecolóxica, de carbono, de materiais, hídrica), aínda que pouco aplicados polo de agora á análise da nosa realidade, emprestan sen dúbida un sentido imprevisto ás palabras  que Vicente Risco escribiu contra a cativeza de espírito dos que non saben aprezar a valía do noso pequeno país. Si, abofé que Galicia non é ben pequena. De feito, hoxe é ben máis grande que en ningun outro momento da súa historia. Porque ocupa un “espazo ambiental” moito maior que o propio. Somos deficitarios en recursos naturais e excedentarios en contaminación, beneficiándonos dun intercambio ecoloxicamente desigual coa maior parte do resto do mundo. O mundo sobrepoboado e desigual do “peak oil” e da mudanza climática desbocada.

A comezos deste século, a superficie bioprodutiva necesaria tanto para subministrar os recursos naturais renovábeis que demandamos como para absorber o dióxido de carbono (CO₂) -principal gas de efecto invernadoiro- que emitimos, isto é, a nosa pegada ecolóxica, ascendía a unhas 6 hectáreas por persoa, triplicando a media mundial, a cal xa excedía o limiar sustentábel. O noso territorio xeográfico roza os 3 millóns de hectáreas, mais o territorio bioprodutivo do que nos apropiamos ultrapasa os 17 millóns.  Se todos os habitantes do mundo consumisen como o promedio dos habitantes de Galicia, farían falta, ademais do actual, outros dous planetas máis vacíos de xente

A deterioración do territorio galego é só a manifestación máis próxima dos enormes impactos socioambientais da nosa economía. Outra parte ten lugar lonxe do alcance dos nosos ollos e das nosas preocupacións, a escala global ou noutros países, a miúdo empobrecidos. Algo que, por suposto, acontece non só coa economía galega, tamén coa do conxunto de Europa, a rexión do mundo que máis recursos naturais importa e máis destrución ambiental exporta. Unha realidade ignorada na Europa que gosta de verse a si mesma como ambientalmente avanzada, mais que coida (algo) os xardíns propios á custa de externalizar boa parte dos custos socioambientais asociados ao seu sobreconsumo.

O exemplo do automóbil

Imos ilustrar brevemente esta realidade recorrendo ao automóbil. Talvez nada represente mellor a Galicia que unha pegatina dunha vaca co fondo da bandeira galega… pegada nun coche, a nosa “vaca sagrada”. A industria automobilística é un dos grandes piares da economía do país. Por outro lado, estamos entre os países con máis vehículos por habitante do mundo. A nosa desbordada mobilidade motorizada baséase nas catro rodas. As peaxes, o prezo dos combustíbeis ou os aparcamentos figuran entre as maiores preocupacións sociais. Os custos socioambientais da  extremada dependencia do automóbil son inxentes, mais estes preocupan bastante menos. Sobre todo os extraterritoriais (minaría asociada á produción dos vehículos e á extracción dos combustíbeis usados, elevada achega per cápita do transporte ao cambio climático global,…). Mais tamén os soportados só por nós (aire pouco saudábel en cidades ocupadas polos coches, destrución directa e indirecta do territorio como consecuencia da sobredotación de infraestruturas para o transporte por estrada,…).  

Hai quen acha que somos un país pouco desenvolvido, e até ás veces “terceiromundista”, mais a realidade é que vivimos, agás unha minoría, por riba das posibilidades ecolóxicas, á custa doutros pobos e das xeracións futuras. Non poderiamos producir e consumir como o facemos hoxe se só  puidésemos recorrer maiormente á nosa natureza, algo ao que nos veremos forzados nun futuro cada vez máis próximo polo avanzo da xa imparábel crise ecolóxico-social mundial. Por razóns de xustiza social (incluíndo as súas dimensións global e interxeracional) e para garantirmos un futuro digno, é urxente, como afirma Hervé Kempf,  sumarmos ao principio “pensar globalmente, actuar localmente”,  outro máis: “consumir menos, repartir mellor”.

@xoseveiras

Artigo publicado no número 230 da revista Tempos Novos (xullo 2016).

As emisións de dióxido de carbono (CO₂) e outros gases de invernadoiro causantes do cambio climático (1) son un relevante indicador do estado dunha economía (insustentábel). O previsíbel aumento das emisións galegas destes gases en 2015, após o estancamento rexistrado nos dous anos anteriores, confirma a recuperación da (insustentábel) economía galega. O crecemento económico, xunto coa continuación do parón renovábel e da aposta polo carbón, impulsaron o medre das emisións de gases de invernadoiro (GEI) en Galicia no ano do Acordo de París.

Sendo como é o cambio climático un asunto social e politicamente pouco relevante en Galicia, non sorprende moito a escasísima difusión dos datos sobre as emisións de gases de invernadoiro, aínda que non está de máis suliñala. As emisións anuais son estimadas polo Ministerio de Medio Ambiente, no marco da elaboración do  Inventario Español, e divulgadas, sen publicidade e con bastante atraso, pola Xunta, no seu portal sobre cambio climático. Con contadísimas excepcións -como Praza Pública-, os medios de información ignoran deliberadamente estes datos, aos que conceden menos importancia que, por exemplo, aos relativos ás vendas mensuais de coches.

A estatística oficial comeza en 1990, o ano de referencia para o Protocolo de Quioto. Desde entón, o noso país apenas recortou as súas emisións territoriais. Un escaso 5% que contrasta co 24% de redución na UE. Até 2014, último ano para o que hai información sobre as emisións totais.  Se tomamos como referencia o ano 2015, os datos dispoñíbeis apuntan a unha diminución aínda menor, ou mesmo a un aumento, a respecto de 1990.

Todo indica que en 2015 houbo un crecemento das emisións en comparación co ano anterior. As emisións de GEI das industrias galegas obrigadas a participaren no comercio europeo de permisos de emisión supoñen a metade das emisións do país. En 2015 ascenderon a 15.350.000 toneladas, un millón e medio máis que en 2014. Un incremento debido á maior actividade das centrais de carbón.

As emisións están ligadas en boa medida ao consumo de derivados do petróleo (gasolinas, gasóleos, fuelóleos), destinados sobre todo ao transporte (2). Un consumo que non ten deixado de diminuír no noso país a partir do estoupido da crise económica, caendo do máximo de tres millóns e medio de toneladas atinxido en 2007 aos case dous millóns e medio no ano pasado. Porén, a redución durante 2015, de só 70.000 toneladas, foi a menor dos últimos anos.

Nin as crises económicas, nin o interrompido desenvolvemento eólico, foron suficientes para que  Galicia diminuíse sustancialmente as súas emisións nos últimos 25 anos. Anos perdidos nos que unha acción vigorosa a escala mundial podería ter evitado unha mudanza climática perigosa, algo que hoxe semella xa inevitábel.  

A actividade das centrais de carbón determina a evolución das emisións.

As térmicas de carbón das Pontes e de Meirama son dúas centrais vellas, ineficientes e sucias, innecesarias para atender a demanda eléctrica interna de Galicia. Pero son un excelente negocio, respectivamente, para ENDESA e para Gas Natural Fenosa. E ademais gozan dunha escandalosa impunidade social e política, nada acorde co moito mal que causan aquén e alén das nosas fronteiras. Así que, se nada o impide -e parece que nada o vai impedir- vanse reformar para prorrogar a súa vida.

Até hoxe, a actividade das centrais de carbón é o que máis determina a evolución das emisións territoriais galegas. A súa elevada capacidade de produción –a potencia conxunta destas centrais equivale á de dúas nucleares- sumada ao carácter moi intensivo en emisións de CO₂ do carbón  -o combustíbel máis sucio- convértenas nos maiores inimigos do clima. En Galicia, ningunha institución ou organización que non procure o seu peche a curto prazo pode gabarse de tomar en serio a loita contra a crise climática global e a transición cara a un modelo enerxético xusto e sustentábel.

Das chemineas das centrais de carbón saiu un terzo das emisións galegas durante 2014. Galicia está entre os países onde unha maior proporción das emisións de GEI procede do carbón, situándose moi por riba da media da UE (18%). Se nos comparamos cos estados, só nos igualan ou superan lixeiramente a República Checa, Polonia e Grecia (3).

En 2015 as centrais de carbón galegas xeraron máis electricidade que o ano anterior, o que certamente anticipa un repunte das emisións totais do país.  A maior actividade das centrais de carbón durante o pasado ano explícase pola menor produción dos encoros hidroeléctricos.  Perante o estancamento da potencia instalada en enerxías renovábeis e o fracaso do comercio europeo de emisións -que apenas desincentiva a produción de electricidade con carbón (4)-, o tempo meteorolóxico é o factor que máis está a influír nas emisións da produción eléctrica. Menos chuvia e/ou menos vento equivalen a máis carbón e a máis emisións.

Os cinco grandes “asasinos climáticos”

As centrais de carbón importado das Pontes – xunto coa central asturiana de Aboño, o maior foco español emisor en 2015- e de Meirama sitúan de xeito destacado a ENDESA e a Gas Natural Fenosa á cabeza dos grandes contribuidores ao cambio climático (e á deterioración da calidade do aire, unha cuestión diferente pero vencellada).

Se ás anteriores empresas sumamos Alcoa, Repsol e Ferroatlántica completaremos a lista de grandes emisores de gases causantes do cambio climático en Galicia, responsábeis directos do 45% das emisións do noso país durante 2014.

Estas grandes empresas son multinacionais privadas españolas ou estranxeiras do sector enerxetico ou da transformacion de metais, un sector moi intensivo en consumo enerxético. Para diminuíren sensibelmente as suas emisións terían que recortar de xeito inevitábel as súas producións.

As emisións do transporte volven medrar

A pesar de que segue a ser o de maior impacto climático, o sector enerxético foi o único no que se recortaron de forma importante as emisións a respecto de 1990. Algo que non tería sido posíbel sen os  parques eólicos construídos desde finais da década de 1990. É innegábel que a “revolución eólica” evitou a emisión de millóns de toneladas de CO₂ en Galicia. Un logro escurecido polas graves carencias socioambientais das políticas que a tornaron posíbel.  

A industria mantén as súas emisións en comparación con 1990. Porén, o transporte, a agricultura ou o sector residencial, comercial e institucional aumentaron a súa pegada climática. Nomeadamente o transporte, cuxas emisións medraron nada menos que un 50%, converténdose así na actividade que máis contribúe á mudanza climática desde Galicia despois da produción eléctrica.

En 2014 inverteuse a tendencia á diminución das emisións do transporte iniciada en 2007, ao medraren o 2,2% en relación a 2013. A actividade económica e o prezo dos combustíbeis marcan a evolución das emisións do transporte, mentres apenas se albiscan as mudanzas radicais nas políticas públicas e nos comportamentos sociais que serían necesarias para decrecer as emisións nun sector que se transformou no maior problema climático de Europa.    

E a pegada de carbono?

Até agora referímonos ás emisións territoriais, ao volume de GEI emitido por diferentes actividades dentro das nosas fronteiras. Mais para avaliarmos a responsabilidade climática da economía galega tamén deberiamos considerar a pegada de carbono, isto é, as emisións desde a perspectiva do consumo, as emisións asociadas ao consumo, sen importar o lugar no que se producen.  En economías como as europeas (incluída a galega), que externalizan boa parte dos impactos negativos asociados ao seu consumo, estas emisións adquiren unha relevancia especial.

Sobre as emisións asociadas ao consumo da economía galega non sabemos case nada. Só hai unha estimación, referida ao ano 2007 e só para o consumo privado: 8,2 toneladas/habitante (5). Unha cifra  intermedia no contexto español pero elevada no mundial, debida, entre outros factores,  á adición ao automóbil privado, a unha dieta con exceso de carne,…ou ao peso do carbón na produción da electricidade que consumimos. Outravolta o carbón.

@xoseveiras

Notas

(1) Ademais do dióxido de carbono (CO₂), inclúense o óxido nitroso (N₂O) e o metano (CH₄), ademais dos hidrofluorocarbonos, os perfluorocarbonos, o hexafluoruro de xofre e o trifluoruro de nitróxeno (NF₃). Non se consideran polo tanto outros contaminantes que deterioran a calidade do aire que respiramos mais non provocan cambio climático, como os óxidos de nitróxeno (NO_X), o dióxido de xofre (SO₂) ou as partículas.

(2) O 53,7% do consumo total en 2012, segundo o máis recente Balance Enerxético de Galicia do INEGA.

(3) End of a Era. Why every european country need a coal phase-out plan. Greenpeace, Climate Action Network. 2015.

(4) Segundo o último informe do Observatorio de la Sostenibilidad (OS), “na actualidade o prezo é de sete euros a tonelada de CO2 non emitido e o efecto
disuasorio desaparece cando a tonelada se pode comprar a un prezo inferior a 20 euros”.

(5) La responsabilidad de la economía española en el calentamiento global. Jordi Roca Jusmet (coord),  Vicent Alcántara, Iñaki Arto, Emilio Padilla e Mónica Serrano. Fuhem ecosocial e Catarata. 2013.