- Detalles
-
Publicado o Xoves, 07 Xaneiro 2021 22:07
Artigo publicado en Público (en versión en castelán)
Cal idiotas que cando se sinala a lúa miran ao dedo, así se atopa a infantilizada e acrítica sociedade actual. Nunca tanta información compartiuse e nunca tan pouco informada estivo.
O pasado 6 de xaneiro en Estados Unidos producíronse dous ataques ao estado de dereito e á democracia liberal. Do primeiro, auspiciado pola extrema dereita populista (o asalto ao Capitolio) fixéronse eco todos os medios de comunicación global e foi condenado pola práctica totalidade dos columnistas de opinión (e non era para menos: en case douscentos anos realizábase un punch ao corazón mesmo do poder popular).
Do segundo, auspiciado polas corporacións da información de redes, e amparándose no seu carácter privado, (o peche das contas do actual inquilino da Casa Branca) informouse sucintamente pero ningún comentarista nin creador de opinión alertou sobre as consecuencias que para o Estado de Dereito e a democracia pode ter este acto a medio ou longo prazo.
O punch golpista foi parado pola FBI e a Garda Nacional. O outro acto ten consecuencias a máis longo alcance que obrigan a abrir un debate profundo sobre o carácter das redes sociais nas democracias do século XXI.
Pero vaiamos por partes.
O populismo contra a democracia
O Trumpismo, con Trump ou sen Trump, vai seguir estando presente en EE.UU., do mesmo xeito que o populismo de dereitas e de esquerdas está instalado nas nosas democracias pois responde a unha crise de representatividade. Unha parte importante das clases medias e baixas perderon a confianza no sistema tras un proceso de empobrecimiento xeneralizado e continuado e xunto a isto, á percepción de que son apartados das decisións dunha clase política cada vez máis afastada do pobo.
Os dous grandes inimigos das democracias liberais son o populismo e o nacionalismo. A esquerda, en lugar de dar unha alternativa de mellora e rexeneración nos mecanismos de representación política sumouse á corrente populista de cuestionar os propios mecanismos democráticos de existencia de institucións respectadas e de contrapeso entre os poderes executivo, lexislativo e xudicial.
Esa mesma esquerda, que a principios do século formulo desde o altermundismo unha alternativa ao globalismo liberal, renunciou a esa aposta e refuxiouse nun nacionalismo rexional ou nacional que nos retrotrae ao mundo previo á segunda guerra mundial.
Non existe un populismo e un nacionalismo de esquerdas e outro de dereitas. Existe un único populismo que vai seguir pondo en dúbida a propia democracia mentres a dereita e a esquerda democrática non se libren da presión do populismo e do nacionalismo que condicionan as súas axendas estratéxicas e os seus programas de actuación. No caso da esquerda global, ademais, vai ter a maiores a necesidade de reinventarse e volver situar un programa de acción global máis aló do resistencialismo e das propostas locais.
Liberdade de expresión no século XXI
Hoxe as redes sociais xogan o papel que outra hora xogaban os medios de comunicación tradicionais. O proceso de tránsito avanza a unha velocidade imparable que debe levar aos poderes públicos, profesionais da información e sociedade abrir un debate necesario sobre o papel de cada un e os límites da información e a veracidade.
A influencia, e o uso case monopolista, de certas corporacións no control das redes sociais obrigan a non miralas como un asunto privado senón un asunto de interese público.
A potestade dun medio, tradicional ou de rede, sobre a súa liña editorial permite claramente a Twitter ou Facebook sinalar un post ou eliminar un tuit en concreto do mesmo xeito que un xornal se reserva a orientación das súas columnas ou a publicación de tal ou cal noticia. Cousa distinta é o bloqueo ou a eliminación dunha conta dun personaxe por moi desprezable que este sexa.
Nin Omid Kordestani nin Mark Zuckerberg son quen para condicionar a libre expresión e difusión de mensaxes. Soamente un xuíz nas súas atribucións constitucionais e en función dun posible delito é quen para pechar unha conta social ou paralizar a difusión dun medio.
Se permitimos que sexan os propietarios das corporacións quen decidan o permisible ou non conseguiremos un dobre movemento: o de debilitar a un Estado de Dereito xa deteriorado e o de dar argumentos aos populistas sobre o secuestro da democracia polas grandes corporacións.
Case unha semana despois do dobre golpe do 6 de xaneiro soamente a chanceler alemá Merkel expresou a súa preocupación por esta situación demostrando, unha vez máis, que é das poucas líderes globais que queda á xa maltreita democracia.
Mentres a esquerda onde está? No mesmo campo do populismo e do nacionalismo que Trump.
